CHOROBY PASOŻYTNICZE

U ludzi występuje wiele chorób pasożytniczych, niektóre wywołują wyraźne objawy chorobowe, inne przez wiele miesięcy, lub nawet lat, nie powodują dolegliwości lub też objawy występują okresowo,nieregularnie i z różnym nasileniem.

Większość pasożytów bytuje w przewodzie pokarmowym człowieka, wywołując takie objawy, jak : brak łaknienia, bóle brzucha, okolice wątroby i woreczka żółciowego, nudności podwyższenie temperatury ciała, wymioty.

Do najczęściej spotykanych pasożytów w Polsce należą : tasiemce, glista ludzka, owsiki i gardia, a do najgroźniejszych : włosień kręty, Toxoplasma gondi i tasiemiec bąblowcowy.

GROMADA: OBLEŃCE-ROBAKI OBŁE
GLISTNICA (Ascaridosis)

Glistnica to jedna z najczęściej występujących z parazytoz i należy do najbardziej rozpowszechnionych pasożytów zamieszkujących przewód pokarmowy, głównie jelito cienkie człowieka. Askarioza – choroba pasożytnicza jelita cienkiego, którą wywołuje glista ludzka – Ascaris lumbricoides, glista świńska – Ascaris suis, glista ptasia –Toxocara canis lub glista kocia – Toxocara cati. W jelicie z jaj wylęgają się larwy, które przechodzą przez ścianę jelita do drobnych naczyń krwionośnych i z prądem krwi do wątroby. Tu rosną do wielkości 1 mm. Z wątroby ponownie dostaje sie do krwi, a następnie do płuc i serca, gdzie następuje dalszy ich wzrost do 2 mm. Następnie larwy mogą przebijać ścianki pęcherzyków płucnych i poprzez drzewo oskrzelowe dotrzeć do tchawicy i gardła. Odkrztuszone i połknięte ze śluzem młode larwy ponownie dostają się do jelita cienkiego i tu już pozostają. Samica glisty ludzkiej może osiągnąć długość do 40 cm, żyje 6-12 miesięcy, samiec jest nieco mniejszy.

Objawy askariozy:
anemia, bóle brzucha, niestrawność, mdłości,wymioty, biegunki lub zaparcia, brak apetytu, wysypka, świąd skóry, zapalenie spojówek, oskrzeli, bóle głowy, rozdrażnienie, gorączka, uporczywy kaszel; często objawy są podobne jak przy zapaleniu płuc (larwy wywołują kaszel przez drażnienie nabłonka oskrzelowego). Dzieci gorzej rozwijają się fizycznie i psychicznie, tracą na wadze. Duża liczba glist może doprowadzić do niedrożności jelit.

OWSICA (Oxyurosis)
Bardzo rozpowszechniona choroba pasożytnicza, (ponad miliard zachorowań rocznie, na całym świecie) wywoływana przez owsika ludzkiego –Enterrobius vermicularis syn. Oxyuris vermicularis. Jaja pasożyta łatwo dostają się do organizmu człowieka drogami oddechowymi, z zabrudzonym pożywieniem przez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną, a nawet przez przedmioty i kurz. Owsiki bytują w końcowym odcinku jelita cienkiego, jelicie grubym, czasami w wyrostku robaczkowym. Żywią się wyssaną treścią oraz substancjami zawartymi w treści jelitowej. Wświdrowują się częścią swego ciała w śluzówkę i uszkadzają ją mechanicznie. W niektórych przypadkach znajdowano je się zasklepione w warstwie jelita. W wyniku tego powstają punktowe krwawienia i erozje, czasami mylone z objawami wrzodów żołądka, jelit i hemoroidów, a często są przyczyną hemoroidów, ropni i mikro nekrozy odbytu.

Objawy enterbiozy:
bezsenność nocne zgrzytanie zębami, nocne moczenie sie, obgryzanie paznokci, roztrój nerwowy, ból brzucha, głowy, nudności, luźny stolec, zaburzenia jelitowe,zapalenie wyrostka robaczkowego, obajawy astmatyczne, zapalenie skóry, wysypka, świat i zaczerwienienie odbytu. U dziewczynek nieraz dochodzi do zapalenia sromu i pochwy, objawiające się swędzeniem, pieczeniem i białymi upławami.

ANKYLOSTOMATOZA (Ancylostomiasis)
Ankylostomatoza – choroba pasożytnicza układu pokarmowego, która jest wywołana przez Ancylostoma duodenale –pasożyt człowieka należący do typu nicieni. Do zakażenia dochodzi przez połknięcie jaj znajdujących się w zanieczyszczonej wodzie, na niedomytych owocach i warzywach lub przez kontakt z ziemią zanieczyszczoną larwami. Larwy wnikają przez skórę stóp osób chodzących boso i przez błony śluzowe jamy ustnej. W obu przypadkach, larwy migrują wraz z prądem krwi do serca i płuc. Przez kapilary w płucach, wnikają do pęcherzyków płucnych, oskrzelików, oskrzeli , tchawicy, krtani, gardła. Wraz z wydzieliną oddechową docierają do jelita cienkiego i dwunastnicy, gdzie po 4-5 tygodniach stają się dojrzałe płciowo

Objawy: niedokrwistość, anemia mikrocytarna i magaloblastyczna ( blady język, skóra, śluzówka, poczucie wyczerpania, słabe włosy, paznokcie, zaparcia, zawroty głowy), dzwonienie w uszach, duszność, zmniejszenie apetytu, drażliwość, bezsenność, zaburzenia trawienne, podejrzenia o chorobę wrzodową dwunastnicy  Toksyny wydzielane przez pasożyta uszkadzają szpik kostny, powodując jeszcze większą niedokrwistość. W początkowej fazie zakażenia mogą pojawić się reakcje alergiczne – wysypka, pełzające erupcji itp. Długotrwała inwazja może doprowadzić do psychicznego otępienia, zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia osierdzia i niewydolności serca.

W gromadzie tej występują również:
 NICIENIE (Nematodes)
WŁOSOGŁÓWKA (Trichuris trichiura)
WŁOSIEŃ (Kręty) (Trichinella spiralis)
WGOREK JELITOWY (Strongyloides stercoralis)
TGORYJCE (Ancylostomatidae)

GROMADA: TASIEMCE-CESTODES
TASIEMCZYCA (Taeniasis)
Tasiemczyca, tenioza, cestoloza (łac. Taeniasis, Taenia – tasiemiec) – pasożytnicze zakażenie przewodu pokarmowego przez tasiemca. Istnieje wiele gatunków tego pasożyta, w Polsce najczęściej spotyka się tasiemca nieuzbrojonego – Taenia saginata, uzbrojonego –Taenia solium, rzadziej karłowatego i bruzdogłowca szerokiego.

W ciele człowieka tasiemiec osiąga nawet 15 metrów długości, a bruzdogłowiec nawet 20 metrów.

Tasiemczyca jest chorobą odzwierzęcą, do zakażenia dochodzi drogą pokarmową, poprzez spożycie mięsa surowego ( np. tatar) lub niedogotowanego, zawierającego postacie przetrwalnikowe pasożyta, tak zwane wągry. W jelicie człowieka wągry przekształcają się w postacie dojrzałe. Wydalane z kałem fragmenty ciała tasiemca (człony ) zawierają jaja, którymi mogą zarazić się zwierzęta. Jeśli człowiek połknie jaja tasiemca, np. wraz z zanieczyszczoną kałem ludzkim, wodą lub żywnością, sam stanie się żywicielem pośrednim.

Objawy intestacji tasiemcami:zazwyczaj bezobjawowe lub delikatno chorobowe : brak apetytu lub napady głodu, osłabnięcie, chudnięcie, bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka lub zaparcia, bezsenność, alergia, anemia, zawroty i bóle głowy. U osób zakażonych tasiemcem mogą wystąpić bardzo groźne powikłania.

TASIEMIEC NIEUBROJONY (Taenia saginatia)

Tasiemiec nieuzbrojony- Taenia saginata – pasożyt człowieka i bydła – najczęściej spotykany tasiemiec w Polsce. Do zakażenia dochodzi po spożyciu surowego lub niedogotowanego mięsa wołowego. Różni się od tasiemca uzbrojonego między innymi tym, że nie posiada haczyków. Larwy pasożyta wytrzymują temperaturę nawet 45 C, zamrażanie mięsa do – 10 C zabija larwy pasożyta po ok. pięciu dniach. Rozmnaża się wyłącznie u człowieka, który jest jego żywicielem ostatecznym. Pasożyt nie potrzebuje przewodu pokarmowego, ponieważ żyje w jelitach.

Tam rozwijają się z nich kuliste larwy pierwszego stadium – onkosfery. Wypełnione jajami człony tasiemca są wydalane wraz z kałem z organizmu człowieka. Jaja są zjadane przez żywiciela pośredniego. W jelicie krowy onkosfery uwalniają się z otoczek i wnikają do błony śluzowej jelita.

Następnie przedostają się przez ścianki jelita do naczyń krwionośnych i wraz z krwią wędrują najczęściej do mięśni, rzadziej wątroby, płuc, nerek lub opon mózgowych. Onkosfera przekształca się następnie w stadium larwalne – wągry – cysticerkus – pęcherzyk z uwypuklonym do wnętrza skoleksem tasiemca. Skoleks przyjmuje kształt tasiemca nieuzbrojonego tzn. Nie jest wyposażony w żadne haczyki ani ryjek. Rośnie zazwyczaj do rozmiarów 10 mm, ale istnieją świadectwa mówiące o występowaniu form wielkości nawet jaja kurzego. W przypadku zjedzenia zarażonego mięsa, wągry wynicowują się w jelicie czczym i przekształcają się w postaci dojrzałe.

TASIEMIEC UZBROJONY (Taenia solium)
Tasiemiec uzbrojony – Taenia solium – inaczej soliter, jest pasożytem bytującym w jelicie cienkim człowieka. W przeciwieństwie do typu nieuzbojonego, posiada haczyki, za pomocą których wczepia się w ścianę jelita. Osiąga długość do 4 metrów. Choroby wywołane przez tasiemca uzbrojonego to tenioza (zarażenie wągrami) oraz cysticerkoza (jaja inwazyjne).

Cykl rozwojowy jest prawie taki sam jak u tasiemca nieuzbrojonego z tym wyjątkiem, że żywicielem pośrednim tasiemca uzbrojonego jest świnia, a jego larwa – cysticerkus posiada na skoleksie dodatkowy wieniec haczyków. W związku z tym tasiemcem uzbrojonym można się zarazić zjadając surową lub niedogotowaną wieprzowinę, pochodzącą z zakażonej świni.

Oprócz przewodu pokarmowego, tasiemiec uzbrojony może się osadzić w mięśniach i narządach wewnętrznych człowieka jako larwa – wągier. Wągry osadzające się w mięśniach powodują bóle
i upośledzenie ich czynności. Mogą także zagnieździć się w innych narządach (mięśniu sercowym, wątrobie, płucach, siatkówce oka czy mózgu), spowodować ich uszkodzenie, a nawet śmierć chorego na tasiemczycę. Szczególnie niebezpieczne jest dostanie się larwy do mózgu. Powoduje to ciężką chorobę zwaną wągrzycą  mózgu – neurocysticercosis.

W gromadzie tej występują również:
    TASIEMIEC KARŁOWATY (Hymenolepis Nana)
    BRUZDOGŁOWIEC SEROKI (Diphyllobathrium latum)
    TASIEMIEC BĄBLOWCOWY(Echinococcus granulo sus)
    TASIEMIEC WIELOKOMOROWY (Echinococcus multilocularis)

GROMADY: PASOŻYTNICZE BAKTERIE I PIERWOTNIAKI
LAMBLIOZA (Lamblia-giardiasis)

Giardioza – jedna z najczęściej występujących chorób pasożytniczych u ludzi, psów i kotów. Choroba pasożytnicza jelita cienkiego wywoływana przez pierwotniaki z gatunku Giardia inenstinalis,   Giardia duodenalis – wielkouściec jelitowy. Występuje w postaci trofozoitu i cysty. Do zarażenia dochodzi w wyniku spożycia pokarmu lub wody skażonej kałem ludzkim i połknięcia cysty pasożyta.

Pierwotniak może też być przenoszony bezpośrednio między ludźmi ( np. między partnerami seksualnymi). Możliwe jest zarażenie się człowieka od chorego psa lub kota, jak również psa lub kota od chorego człowieka. Pasożyt kolonizuje środkowy odcinek przewodu pokarmowego – dwunastnicę i jelito czcze. Trofozoit o długości 9-12 um, szerokości 5-15 um i grubości 2-4 um przyczepiony specjalną przyssawką do mikrokosmków jelita, pasożytuje i intensywnie mnozy u ssaków na komórkach nabłonkowych jelita lub pęcherzyka żółciowego. W świetle jelita dochodzi do przeobrażenia w bardzo odporne na warunki środowiskowe cysty, które są wydalane z kałem. Cysty pojawiają się w kale już w 6-15 dni po zarazeniu. Cysta jest owalna, długości 8-12um, szerokości 6-10 um. Charakteryzuje się dużą odpornością na czynniki środowiska zewnętrznego – w wodzie chlorowanej w temperaturze 18C przeżywa do 3 miesięcy, w wodzie z rzeki lub jeziora do kilku miesięcy, w wilgotnym kale ok. 3 tygodni. Najczęściej zakażenie przebiega bezobjawowo.

U dorosłych występują nudności, brak apetytu, geałtowne, wodniste, sfermentowane stolce, gazy wzdęcia, kurczowe bóle brzucha, niekiedy w okolicach woreczka żółciowego, bóle głowy,zmęczenie, bezsenność, reakcje uczuleniowe, różnego rodzaju wysypka i stany podgorączkowe. U dzieci pasożyty powodują zaburzenia w trawieniu tłuszczów i węglowodanów, co łącznie z niedoborem witamin i utratą białka w czasie biegunek, prowadzi do niedożywienia i upośledzenia rozwoju fizycznego.

W gromadzie tej występują również:
LEPTOSPIRY (Krętki) (Leptospira interrogans)
GRONKOWIEC ZŁOCISTY (Staphylococcus ureus)
PACIORKOWCE (Streptococcus)
TOKSOPLAZMY (Toxoplasma gonidii)
TRICHOMONADY (Rzęsistki) (Trichomonas)
CHLAMYDIE (Chlamydiae)

GROMADA: PRZYWRY-TREMATODY
MOTYLICA WĄTROBOWA (Fascioloza)
Fascjologia – choroba pasożytnicza, wywoływana przez motylicę wątrobową.

Przywra o złożonym cyklu życiowym, forma dojrzała pasożytuje w przewodach żółciowych wątroby roślinożerców ( gł. Bydła, owiec,kóz, dzikich przeżuwaczy, rzadziej u koni, świń, królików i człowieka)  – żywiciele ostateczni. Źródłem zakażenia jest zanieczyszczona woda (np. kapanie się w stawach ) lub rośliny, na których mogą znajdować się przywry. W zbiornikach wodnych wylęga się z nich pierwsze pokolenie larwalne tzw. Miracidium lub też dziwadełko, przekształca się w następny typ larwy – sporocystę. Następnie namnaża się kolejne stadium larwalne – redia, a następnie cerkarie. Cały proces trwa ok. 2 miesięcy i prowadzi do wytworzenia do 2000 cerkarii z jednego jaja. Następnie cerkarie tracą ogony, otorbiają się i przekształcają w formę inwazyjną. – metacerkarie. W tej postaci są w stanie przetrwać nawet przez pół roku w temperaturach spadających poniżej -15 C.

Po zjedzeniu przez żywiciela ostatecznego, matacerkaria dostaje się do jego przewodu pokarmowego. W jelicie cysta otaczająca metacerkarię zostaje strawiona, a uwolniona larwa przebija ścianę jelita i wraz z krwią dostaje się do przewodów żółciowych, gdzie dorasta i osiąga dojrzałość płciową. Młode motylice bytują w miąższu wątroby, drążąc w nim kanały, niekiedy mogą się osiedlać w płucach, węzłach chłonnych, śledzionie i tkance podskórnej.

Objawy i przebieg: podczas wnikania pasożyta w miąższ wątroby, wywiązuje się urazowe, ostre zapalenie wątroby – hepatitis distomatosa acuta. Na skutek uszkodzeń mechanicznych, toksycznego działania motylic i zastoju żółci w przewodach, powstaje zapalenie ścian przewodów żółciowych- cholangitis ,czasami stwierdza się ropne zapalenie przewodów żółciowych – cholangitis purulenta, a efektem tych zmian jest marskość wątroby. Inwazyjna faza zazwyczaj objawia się się gorączką 40-42C, bólem brzucha, utratą apetytu, wzdęciem, nudnościami, biegunką. Przewlekła choroba przejawia się ogólnymi zaburzeniami trawienia, funkcji wątroby – np. nieprawidłowe wydzielanie żółci, „ kamica żółciowa ‘’ , pokrzywka , czasami kaszlem, dusznością, bólami w klatce piersiowej, krwiopluciem, powiększeniem wątroby i śledziony, wodobrzuszem, stwierdza się niedokrwistość, zanik mięśni i tkanki tłuszczowej, obrzęk węzłów chłonnych, ogólne   wyniszczenie organizmu. Przewlekła faza może rozwijać się miesiącami lub latami od inwazji.

W gromadzie tej występują również:
MOTYLICA KRWAWA - rodzina schistosomatidae:
Schistosoma heamatodium
Schistosoma intercalatum
Schistosoma japonicum
Schistosoma mansoni
Schistosoma mekongi
PRZYWRA CHIŃSKA (Clonorchis sinensis)
PRZYWRA PŁUCNA (Paragonimus westernami)
PRZYWRA KOCIA (Opisthorchis felineus)
TRYCHINOZA (Trichinellosis)

Trychinoza – włośnica – ciężka choroba pasożytnicza, spowodowana zarażeniem człowieka lub zwierzęcia (świnia, lis, kot, niedźwiedź, wilk, szczur) włośniem krętym. Do zarażenia dochodzi przez zjedzenie zarażonego mięsa nie poddanych odpowiedniej obróbce termicznej, najczęściej świni lub dzika, rzadziej konia, albo jego przetworów zawierających inwazyjne larwy pasożyta.

Włosień kręty – Trichinella spiralis – gatunek pasożytniczego nicienia. Jest jednym z najgroźniejszych pasożytów człowieka. Zarażenie może mieć ciężki przebieg, kończący się niekiedy śmiercią.    Pasożyt cykl rozwojowy przechodzi w jednym żywicielu. W żołądku człowieka, pod wpływem enzymów trawiennych, otorbione larwy ( znajdujące się wcześniej w mięśniach zwierzęcia ) wydostają się z otoczki, wędrują do jelita cienkiego, gdzie w ciągu 2-3 dni osiągają dojrzałość płciową i rozmnażają się. Samce giną, a samice przedostają się do naczyń limfatycznych, gdzie samica rodzi ok. 1500 larw. Włosień nie składa jajeczek lecz rodzi od razu żywe larwy. Nowo narodzone larwy dostają się do krwi, a wraz z nią do mięśni poprzecznie prążkowanych. Gdy wnikną do włókna mięśniowego zwijają się w spiralę i otorbiają(powstają cysty) i z czasem zwapnienia.

RODZAJE GRYBÓW
DROŻDŻAKI (Candida):
PĘDZLAKI (Penicilliu)
NOKARDIE (Nocardia)
ACTINOMYCES ISRAELII
GRZYBY PLEŚNIOWE (Mucoraceae)
KROPIDLAKI (Aspergillus)
GEOTRCHOZA
TRICHOFITONY
EPIDERMOPHYTON FLOCCOSUM
GRZYBY MYCOSPORUM
ZIARNIAK GRZYBIASTY (Mycosis fungoides)
MYKOPLAZMY (Mollicutes)
SPOROTHRIX (Schenckii)